ANALYSE MENSENRECHTEN CHINA | Chayah Godschalk-Visser
Mensenrechten in China
China verzet zich actief tegen de mensenrechtenverplichtingen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, die het land als lid van de Verenigde Naties ondertekend heeft. Via internetcensuur en high-tech beveiliging sluit China de bevolking af voor kritiek van buitenaf. Tegelijkertijd gebruikt China zijn groeiende economische macht om internationale critici het zwijgen op te leggen.
China treedt hard op tegen iedere bedreiging voor de soevereiniteit van de Communistische Partij. De Chinese wet druist in tegen de UVRM en rechters zijn partijdig. Er is geen vrije pers en dissidente journalisten worden via hun familie onder druk gezet. Surveillance- en gezichtsherkenning-technologie registreert elke (mis)stap per individu, die wordt beloond of afgestraft in sociaal welzijn.
In 2019 worden in Xinjiang miljoenen moslims gedwongen hun religie in te ruilen voor het geloof in de Partij. Ze worden gemonitord door technologie en agenten die hun intrek doen in huishoudens. Massale data-analyse bepaalt of overtreders heropvoeding wacht. Meer dan een miljoen moslims zitten voor onbepaalde tijd in detentie, hun achtergebleven kinderen worden in weeshuizen geïndoctrineerd.
Geschiedenis
De huidige president Xi Jinping is China’s machtigste heerser sinds Mao Zedong (1949 - 1976). Bij de oprichting van Mao’s Volksrepubliek waren de mensenrechten volgens de Communistische Partij 'definitief beschermd'. Tijdens zijn regime vielen er miljoenen doden, door massale executies, vervolging en laogai-kampen. Herstructurering van Deng Xiaoping (1978) schiep meer vrijheden en ruimte tussen de overheid en de burger. In plaats van gecontroleerde hiërarchie, ontstond er een nieuw klassensysteem.
De overheid probeert nu de controle te houden door o.a. strikte registratie van maatschappelijke organisaties en NGO's. De Wet op de Buitenlandse NGO’s (2017) beperkt contact met buitenlandse organisaties. Lokale organisaties zijn huiverig voor samenwerking. Voor NGO's dreigen sancties, van aanhoudingen tot uitzettingen.
Verenigde Naties
China was betrokken bij de totstandkoming van de Verenigde Naties en de UVRM. In 1971 tijdens Mao's Culturele Revolutie trad China (opnieuw) toe tot de VN. Om China binnen te halen werd het land voorlopig vrijgesteld van mensenrechtenverantwoordelijkheden.
Besluiten op de UVRM niet aan te passen zijn in 1968 en 1993 door China aanvaard. Echter, in het witboek 'Human Rights in China' (1991) stelt China dat 'mensenrechten afhangen van de politieke, economische, sociale, historische, culturele en godsdienstsituatie in een land en per staat naar eigen opvatting wordt ingevuld'. Ook Xi Jinping verwerpt de 'universele, ondeelbare en verplichtende mensenrechten', die internationaal zijn vastgelegd, en duldt geen 'bemoeienis met nationale zaken en het ondermijnen van nationale soevereiniteit en territoriale integriteit' (Universal Periodic Review 2018).
Economische macht
Tegenwoordig heeft China het monopoly. VN-landen zijn terughoudend om zich uit te spreken tegen de mensenrechtenschendingen in China, uit vrees voor economische consequenties. De VS houdt China liever als handelspartner. Ook de EU, afgeleid door eigen problemen, komt niet met harde strategieën om de kwestie aan te pakken.
China bouwt met zijn economische macht systematisch een netwerk op van vrezende en toejuichende landen. China vindt in zijn strijd tegen de mensenrechtenverplichtingen bondgenoten in andere autocratische landen, die interesse tonen in het Chinese surveillancesysteem. Dit kan leiden tot een globale ondermijning van mensenrechten.
Human Rights Watch waarschuwt in 2020 voor de verzwakking van het internationale mensenrechtensysteem, dat als gevolg hiervan niet langer kan dienen als bewaker van repressies, als China's acties niet worden geconfronteerd.